17 Mayıs 1646'da, kralın karargahının teslim olması ile İngiliz İç Savaşı'nın ilk dönemi bitmişti. Savaşın en şiddetli dönemi bitse de kral hala yaşıyordu ve monarşi ordusu dağınık durumda olsa da Londra için büyük sorun oluşturuyordu.
(Bkz: 1642-1651 İngiliz İç Savaşı: Savaşın İlk Dönemi 1642-1646)
İngiliz İç Savaşı'nın 2. dönemi Şubat 1648-Ocak 1649 tarihleri arasını kapsar. Bir dizi temizlik operasyonu ve kralın tutuklanması, yargılanmasının ardından kralın idamı ile biter.
Kral Charles-I, Parlamentarist Orduya karşı avantaj sağlama amacıyla sığındığı İskoçya'da, İskoç soyluları ve kraliyet yanlısı devlet adamları ile bir dizi görüşme yaptı. Bu görüşmelerde Kral, kesin bir inanç özgürlüğü, ayrıcalıklı vergi, daha çok yönetim hakkı, toprak mülkiyeti garantisi ve asker alma da öncelikle İskoç soylularının asker miktarını kabul etme gibi tutulması neredeyse imkansız sözler verdi.
Aynı zamanda kralla görüşen soylular ve kraliyet yanlısı olmayan devlet adamları ise Londra ile gizli bir temas halindeydi. Londra, kralın teslim edilmesine karşılık hemen hemen aynı sözleri veriyordu. Fakat hem soylular hem İskoç devlet ileri gelenleri her iki tarafa da güvenmiyordu. Daha önce de sözler verilmiş ama ne Parlamento ne de kral sözlerinde durmuşlardı.
Parlamento tarafında ise Oliver Cromwell'ın gücü gitgide artıyordu. Yeni Model Ordu büyük başarılara ulaşmış, savaşın ilk döneminde hayati başarılar kazanmıştı. Yeni Model Ordu, siyasallaşmış bir orduydu. Askerler fikirlerini demokratik bir ortamda ifade edebiliyor, ideal düşüncelerini paylaşabiliyorlardı. Düzenli bir ordu olarak disiplinli ve sürekli eğitim halindeydi. Askerler Oliver Cromwell'ı fatih gibi görüyorlar, onu seviyorlar ve saygı duyuyorlardı. Aslında ordu, Parlamentonun değil, Cromwell'ın ordusuydu.
 |
| Yeni Model Ordu'yu Tasvir Eden Bir Çizim |
İşte bu da Parlamento da, Cromwell karşıtlarını endişelendiriyordu. Cromwell, kraliyet karşıtı bir nevi cumhuriyet yanlısı olmasına rağmen, diktatör fikirleri taşıyordu. Kurulacak bir makamda tek bir kişi olmasını, güçlü bir yürütme organının kurulmasını, parlamentonun ise daha çok danışma görevi üstlenmesi fikirlerini artık açıkça dile getiriyordu. Gerek Londra soyluları gerek parlamento içinde Cromwell'a karşı ciddi bir muhalefet yükseliyordu. Bu grup, Cromwell'ın bir darbeyle iktidarı devirebileceğinden çekiniyorlardı. Aslında çekinceleri haklı çıkacaktı.
Yine de parlamentonun önünde kralın yakalanması ve kılıç artıklarının temizlenmesi gibi bir sorun vardı. 2 yıllık çatışmasızlık döneminde işler parlak gitmemişti. Ülke bölünmüş durumdaydı. Kral hala kraldı. Fakat aranıyordu. Kendisi İskoçya'daydı. İskoçya'nın durumu ise belirsizdi. İrlanda'da bir isyan çıkması an meselesiydi. Güney İngiltere'de de kraliyet yanlılığı yükseliyordu. Hatta Londra için de bile tek tük kraliyet yanlısı bildirilere rastlanıyordu. Bunun ise en temel sebebi siyasi bölünmüşlük yanında çoğunluk çiftçilerin üretim yapamaması, ticaretin işlememesi, otoritenin olmadığı yerlerde hızla artan asayişsizlik durumuydu. Çiftçiler üretim yapamıyordu çünkü otoritenin boşluğu olan yerlerde malları çalınıyor, çiftçilere hem kralın tarafından hem parlamentodan vergi toplayıcılar geliyor ve bunları aşsalar bile mallarını bir tüccar aracılığı yada kendileri şehirlere ulaştıramıyorlardı. Yollar bozuk ve güvensizdi. Tüccarlar da aynı sebeple iş yapamıyorlardı. Londra ise sadece kendi etrafındaki çiftçilerden ihtiyacı karşılamaya çalışıyordu ki bu da yeterli değildi.
Ülkenin dört bir yanında devasa bir isyan yada isyanlar zinciri çıkması an meselesiydi.
Tam da bu sırada isyan hiç beklenmeyen bir yerden, nispeten daha sakin Galler'den geldi. Albay John Poyer önderliğinde bir grup asker isyan etmiş ve Parlamentaristlerin elinde bulunan Pembroke Kalesi'ni ele geçirdi. İsyan hızla tüm Galler'e yayıldı. Haber Londra'ya yıldırım gibi düştü. Parlamento derhal Albay Thomas Horton önderliğinde Yeni Model Ordu'dan bir alayı bölgeye gönderdi.
Albay Horton'un hedefi, kraliyet yanlılarını bir kere de bozguna uğratmaktı. İsyancılar da aynı şekilde kazanılacak bir muharebenin büyük bir zafer getireceğini düşünüyordu.
8 Mayıs 1648 tarihinde St.Fagans/Galler'de karşılaştı. Kraliyet yanlılarının sayısı 8000'i buluyordu. Albay Horton'un ordusu ise 2700 kişi kadardı. Fakat bu muharebe de rakamlar önemsizdi. Kraliyet ordusunun 8000 askerinden sadece 500'ü süvariydi ve sadece 100 kadarı savaş atıydı. Silahları ise sadece eski kılıçlardan oluşuyordu. Piyade birliklerinin ise üniformalarından silahlarına kadar herşeyi düzensizdi. Sadece 600 kadarının askeri eğitimi, 200 kadarının muharebe tecrübesi vardı. Tüfekli asker sayısı 400 kadardı. Ordu düzensiz, aç ve moralsizdi. Yeni Model Ordu ise tamamen teçhizatlı ve son derece morali yüksekti. 900 atlı tecrübeli asker yanında 800 elit Dragon askerleri vardı. 1000 kadar piyade askeri ise aynı şekilde donanımlı, teçhizatlı ve moralliydi.
Muharebe başlar başlamaz, Albay Horton merkez taraftan Dragon askerleriyle saldırıya geçti. Piyadeler ise atlılarla bölüştürülerek sağ ve sol kanattan saldırıya geçti. Horton'un birlikleri daha düşman tarafına vardığı an kraliyet ordusu dağılmaya başladı. Sağ ve sol kanatın saldırısının bir kuşatmaya dönüşmesi ile birlikte kraliyet ordusundan parça parça kaçışlar başladı. Merkez kanatın bir süre direnişinin ardından kraliyet ordusu 250 ölü ve 3000 esir ile, Yeni Model Ordu karşısında büyük bozguna uğradı. Kalanlar ise kuşatmayı yarıp kaçanlardı. Albay Poyer tutuklanacak, yargılanacak ve idam edilecekti.
Bu muharebeden sonra Parlamento Ordusu Galler'de bir dizi temizlik operasyonuna girişti.
 |
| Parlamento Ordusu, Kraliyet Yanlısı İsyancıların Peşinde |
Fakat Galler'de yaşanan isyan bir dizi isyanın başlamasına sebep oldu.
Diğer bir isyan haberi Kent bölgesinden geldi. Bir grup asker Kent'te darbe yapmış ve yönetimi ele geçirmişti. Parlamento, buraya da bir grup asker gönderdi. Büyük muharebe yaşanmadı, bir dizi küçük çatışmadan sonra şehir ele geçirildi.
Ayrıca Cornwall, Lincolnshire ve Northamptonshire bölgelerinde de bir dizi isyan çıktıysa da bunlar diğerlerine göre cılız kaldı.
Haziran ayında, Kraliyet Ordusu'nun düzene girebilen bir grubu ise Kuzey İngiltere'de ki Pontefract Kalesi ve Scarborough Kalesine sürpriz saldırılar düzenleyerek kaleleri ele geçirdiler. Scarborough Kalesi Ekim 1648'de yeniden Parlamento kontrolüne geçerken Pontefract Kalesi 1651 yılına kadar direnecek ve daha sonra kaleyi kontrol eden askerlerin canlarının bağışlanması ve kaleyi yönetme beratı alması ile Parlamento kontrolüne girecekti.
Ağustos 1648 Tarihinde Kral Charles-I son askeri hamlesini yapacaktı. İsyanların patlak vermesi ile birlikte; İskoçlardan, kendisiyle beraber gelen ve Parlamentaristlerden kurtulabilenlerden bir ordu kurmuş ve bu orduyla hızla İngiltere'ye girmişti. Temmuz'un sonunda başlayan harekat hızlı bir ilerleyiş kaydetti fakat Parlamento saldırıya hazırlıklıydı ve zaten bizzat Oliver Cromwell komutasında bir ordu yola çıkmıştı.
İki ordu 16 Ağustos Tarihinde Preston/Lancashire bölgesinde karşılaştı. Muharebe ise ertesi gün başladı.
Kraliyet Ordusu 11000 kişiden oluşuyordu. Hamilton Dük'ü James Hamilton komutasındaydı. Ordu bir 'toplama ordu'ydu. İskoç soylularından birkaçının verdiği isteksiz askerler, paralı İskoç askerler ve Parlamentaristlerden kaçıp gelebilen askerler. Sadece Kral Charles ile birlikte gelenler ve İskoç paralı askerlerin bir kısmı eğitimli, kıdemli ve tecrübeli askerlerdi. Ordunun silahları eksik ve askerlerin çoğu düzensizdi.
 |
| Hamilton Dük'ü James Hamilton |
Parlamento ordusu ise Yeni Model Ordu'nun tipik bir örneğiydi. 9000'e yakın asker ile donanımlı, düzenli, disiplinli ve morali yüksekti. Ayrıca komuta Oliver Cromwell'daydı. Bu bir nevi Yeni Model Ordu için bir gösteriydi.
17 Ağustos 1648 Tarihinde her iki ordu Preston Tepesinde aynı anda saldırıya geçti. Oliver Cromwell merkezdeydi. Önceki isyanlardan tecrübe alarak kraliyet ordusunun bir anda dağılacağını öngörüyordu. Fakat öyle olmadı. Hiç beklenmedik bir şekilde Kraliyet Ordusunun merkez kanadı ilk saldırıda hafif bir çekilme gösterdiyse de hemen ardından sert bir direnişe geçti. Hatta Parlamento Ordusu'nu aynı gün 2 kere kuşatma hamlesi yaptı. Bunun sebebi merkez kanatta Hamilton Dük'ü ve kralın elit askerlerinin bulunmasıydı. İlk gün iki taraf yenişemedi. Gece muharebe olmadı. Ertesi gün şafakla beraber aynı yerde muharebe yeniden başladı. Cromwell bu sefer sol kanada saldırdı ve başarıya ulaştı. Sol kanattaki İskoç paralı askerler büyük zayiat verdiler ve dağılmaya başladılar. Fakat Hamilton Dük'ü yanında 300 kadar askerler ordusunun sol kanadına doğru kaydı ve sert bir direniş gösterdi. O gün savaş ertesi günün şafağına kadar sürdü. Kraliyet Ordusu sert bir direniş ve savaş örneği gösterdiyse de Sol ve sağ kanadın dağılması, İskoç soylularının askerlerinin daha ilk günden orduyu bırakıp kaçması, paralı askerlerin dağılması, Kraliyet ordusunun erzağının kalmayışı ve zayiatın karşı tarafa göre çok daha büyük olması Kralın ordusunu bozguna uğrattı.
Muharebede, Parlamento Ordusu 100'den az kayıp verirken, Kraliyet Ordusu 2000'den fazla ölü, 2500 kaçak ve 7000' yakın esir vermişti. Hamilton Dük'ü tutuklandı, Londra'da yargılandı ve Mart 1649 yılında idam edildi.
Artık Kral Charles-I için bir umut kalmamıştı. Kral, Parlamento ile teslim anlaşması yapması için elçiler görevlendirdi. Tek şartı teslim olduktan sonra müzakere edecek, tutuklanmayacak ve hayatına bir zarar verilmeyecekti. Yargılanmayı ise kabul etti. Bu şartlar parlamento da 83'e karşı 129 oyla kabul edildi. Fakat bu Oliver Cromwell ve yanlıları için bardağı taşıran son damla oldu.
6 Aralık 1648 Tarihinde Albay Thomas Pride önderliğinde bir grup asker, Birleşik Krallık Tarihinin başarılı ilk askeri darbesini gerçekleştirdiler. O sabah Londra'da 2000 kadar asker ile kilit noktalar ele geçirildi. Albay Pride emrindeki 300 askerle Parlamento Binasını bastı. Parlamento muhafızları direnmediği gibi Albay Pride saflarına katıldılar. Albay Pride, Parlamento merdivenlerinin başında elindeki listeye göre tutuklamalar gerçekleştirdi. Aynı zamanda diğer Cromwell karşıtı parlamenterlerde evlerinde tutuklandılar. Haberi duyanların birçoğu kaçmaya başardı. Kalan parlamenterle ile Uzun Parlamento dağıtıldı ve ezici çoğunluğunu Cromwell yanlılarının oluşturduğu tarihe Rump Parlamentosu adıyla geçen parlamento kuruldu. Oliver Cromwell darbeye doğrudan katılmadı ama darbeyi onun planladığı ve organize ettiği konusunda tarihçiler ittifak halindedir.
 |
| Pride Darbesi |
Kral Charles, Aralık 1648'in sonunda Newport'ta teslim oldu. Pride Darbesinin haberi yeni gelmişti. Fakat Kralın yapabileceği birşey kalmamıştı. Hazinesi yoktu, askeri sadece kişisel muhafızlarından ibaretti ve siyasi hiçbir gücü kalmamıştı.
Kral, Ocak 1649'da Londra'ya getirildi. Burada yargılandı ve 'Vatan İhanet' suçundan suçlu bulunarak 30 Ocak 1649 Tarihinde idam edildi.
 |
| Kral Charles-I Tutukluluk Döneminde Çizilen Tablosu. Kralın saçları uzundu. Çünkü Parlamento kişisel berberini kullanmayı yasaklamıştı. Kralda, Parlamentonun atadığı berberi reddetmişti. |
Böylece İngiliz İç Savaşı'nın 2.dönemi bitmiş oldu.
(Bkz: 1642-1651 İngiliz İç Savaşı: Kral Charles Yargılanması ve İdamı)
Çeviri ve Hazırlayan: Lord Murrays
Kaynakça:
http://www.englishcivilwar.org/
http://www.nybooks.com/articles/1992/06/11/the-revolution-over-the-revolution/
https://openlibrary.org/books/OL3565111M/Warrior_race
https://openlibrary.org/books/OL7482871M/Going_to_the_Wars
https://openlibrary.org/books/OL1275422M/Charles_I_the_personal_monarch
https://archive.org/stream/memorialsofcivil01belluoft#page/228/mode/2up
https://books.google.co.uk/books?id=C9o_AAAAcAAJ&pg=PA32#v=onepage&q&f=false
https://archive.org/stream/memorialsofgreat01caryuoft#page/10/mode/2up
https://books.google.co.uk/books?id=lF1PAAAAcAAJ&pg=PA203#v=onepage&q&f=false
http://bcw-project.org/church-and-state/sects-and-factions/episcopalians
https://archive.org/stream/historyrebellio05clargoog
https://archive.org/stream/historyrebellio09clargoog
https://archive.org/stream/historyrebellio02clargoog#page/n6/mode/2up
https://archive.org/stream/historyrebellio07clargoog
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder