Parlamento, kendi ordusuna komutan atamış, Kral Charles-I ise Kraliyet Savaş Sancağı'nı Nottingham'a dikmişti. Bir taraftan Oliver Cromwell hızla ordusunu disipline ediyor, diğer tarafta Kraliyet yanlıları İskoçya ve İrlanda'da destek arıyordu. İrlanda'da ise 1641 yılında başlayan İrlanda Konfederasyon Savaş'ı hızla büyüyordu. Bu 3 krallık tarihlerinin en kaotik dönemine girmişti.
(Bkz:1642-1651 İngiliz İç Savaşı: Savaşın Öncesi 1603-1642)
Kral yanlıları sadakat, liyakat, feodal dönemden kalma ayrıcalıkların yeniden sağlanacağı sözü, daha çok özgürlük ve daha az vergi sözleriyle ülke de asker topladı. Parlamento yanlıları ise kralın 'zalimliğinden', demokrasiden, özgürlükten, mezhepsel ayrılıkların güvence altına alınacağından ve parlamento da daha çok temsilden dem vurdu. Ayrıca her iki tarafta paralı askerlerden yararlandı.
Asker toplama organizasyonunda parlamento yanlıları çok daha başarılıydı. Halkın, askerin, soyluların çoğu krala güvenmiyordu. Yeni yönetim daha cazip geldi. Ayrıca paralı askerler hususunda parlamentonun elinde daha çok finans kaynağı varken, kralın kendi mütevazi hazinesi dışında hiçbir şeyi yoktu. Tüccarlara, soylulara hatta tefecilere dahi borçlandı. Savaşın ilk çarpışması olan Edgehill Muharebesi'nde kralın 12.300, parlamentonun 16.500 asker gücü vardı.
 |
| Kral Charles, Edgehill Muharebesinden önce kurmay heyeti ile planlama yapması |
Kral Ağustos 1642'de sancağını açtığı zaman yaklaşık 1500 askeri vardı. İskoçya, Galler ve İrlanda'dan ordularıyla katılan soylular ve Alman, Hollanda kökenli askerler kralın ordusunu teçhizat açısından güçlü gösterse de bu ordu tam bir toplama orduydu. Askerler aralarında dil farklılığı yüzünden anlaşamıyordu, ayrıca Katolik ve Protestan askerler arasında da kızışmalar çıkıyordu. Parlamento ordusu ise daha nitelikli ve tecrübeli askerlerden oluşup, motivasyonları daha yüksekti.
Kraliyet ordusu 13 Eylül'de yürüyüşe geçti, kendisine katılanlarla beraber güneye doğru yöneldi. Kralın amacı parlamento ordusu toparlanamadan Londra'yı almak ve parlamentoyu dağıtmaktı. Fakat parlamento ordusu toplanmış ve hazırlanmıştı.
22 Ekim 1642 tarihinde iki ordu Warwichshire'nin güneyi Edgehill'de karşılaştılar. Sayıca az olan kraliyet ordusu, parlamento ordusunun tam ortasına saldırarak parlamento ordusunu ikiye yarmak bir tarafa daha çok asker vererek kuşatmak, diğer tarafa ise daha çok top ateşi ama az askerle kuşatmak planını benimsedi. Parlamento ordusu ise kraliyet ordusunu kuşatma planını benimsedi. Fakat ne kralın ordusu parlamento ordusunu ikiye ayırabildi ne de parlamento ordusu orta tarafa asker yığması sebebiyle kuşatmaya girişebildi. Her iki tarafta yaklaşık 500-500 kayıp ve 2000-2000 yaralı ise savaş meydanından ayrıldı.
İngiliz İç Savaşı'nın ilk muharebesi berabereydi. Ancak her iki tarafta savaşın uzun süreceğini anlamıştı. Kral yanlılarının beklediği olmamıştı. Parlamento ordusu düşündüklerinden daha hazırlıklıydı. Doğrudan Londra'yı almak yerine ana muharebelere hazırlanmaya başladılar. Parlamento ise kralın ordusunu beklediklerinden daha güçlü ve siyasi açıdan daha motivasyonlu gördü. Parlamento ordusunun komutanı Lord Devereux, parlamentoya büyük savaş hazırlığı yapma çağrısında bulundu.
Fakat Kral Charles ise Londra'yı bir kere de alma planından vazgeçmemişti. Londra'nın düşmediği, parlamentonun çalıştığı her gün onun aleyhineydi. Kasım ayında 7000 kişilik elit bir kuvvetle Londra üzerine baskın operasyonu yaptı. Fakat Turnham'de sert direnişle karşılaşacağını anladığında tekrar geri çekildi.
Newcastle soyluları İngiltere'nin kuzeyini (ayrıca İskoçya'dan gelebilecek parlamento desteği kesilecekti), Sir Ralph Hopton ise ülkenin batısını, Galler'i ve güneybatısını Kral için güvenceye aldı. Kral 1643 yılında 2 ayrı merkezden Londra'ya yürümeyi planlıyordu.
1642-1643 kışı sakin geçti. Kral, Oxford'ta karargahında, Parlamento Londra'da destek arayışı ve ordularında disiplin ve düzen sağlama işleriyle uğraştılar. Bununla beraber küçük çatışmalar devam etti. Kral'a karşı düzenlenen 2 suikast önlendi ve suikastçiler idam edildi. Parlamento binasına içeriden düzenlenmesi planlanan bir saldırıdan ise son anda vazgeçildi.
19 Mart 1643 Tarihinde iki taraf Hopton Heath Muharebesinde karşı karşıya geldiler. 1200 Kral, 1600 Parlamento asker gücü olmasına rağmen savaşta bir sonuç alınamadı. Her iki tarafta galibiyet ilan etti. Fakat savaşta Kraliyet Ordusuna komuta eden Northampton Earl'ü Lord Spencer Compton, karşı taraftan gelen bir tüfek kurşunu ile hayatını kaybetti.
 |
| Hopton Heath Muharebesi |
30 Haziran 1643'te Adwalton Moor Muharebesi gerçekleşti. 10000 asker Kraliyet gücüne karşı, 3500 kişilik parlamento ordusunu yendi. Böylece Yorkshire Bölgesi tamamen kralın kontrolüne geçmişti.
28 Temmuz 1643 Tarihinde gerçekleşen Gainsborough Muharebesinde ise parlamento ordusu kesin bir zafer kazandı ayrıca asker tarafından çok sevilen 23 yaşındaki kraliyet generali Charles Cavendish savaş sırasında öldürüldü.
 |
| Newcastle Markizi William Cavendish'in torunu Kraliyet Ordusu Generali Charles Cavendish. Gainsborough Muharebesinde hayatını kaybetti. |
10 Ağustos 1643'te Kraliyet Ordusu, parlamento için çok önemli bir merkez olan Gloucester'ı kuşattı. Kuşatmaya Kral Charles'da katılmıştı. Ordunun 2.komutanı ve aslında fiili komutanı Prens Rupert'tı. Kraliyet ordusunun 35000'den fazla bir kuvveti vardı ve merkezin komutanı Albay Edward Messey'in teslim çağrısına olumlu cevap vereceği düşünüldü. Fakat Albay Messey elindeki 1500 kişilik bir kuvvete karşın teslim olmayı reddetti. Parlamento desteği yoldaydı ve gelene kadar savunma da kaldı. Kuşatma 5 Eylül 1643 Tarihine kadar sürdü ve 15000 kişilik parlamento destek kuvvetiyle birlikte Kraliyet Ordusu için yenilgi oldu. Parlamentaristlerin 100 kadar kaybı varken, kral 3000'den fazla askerini kaybetmişti ve 10000'den fazlası ise ağır yaralanmıştı. Prens Rupert'ın tavsiyesiyle kuşatma kaldırıldı. Parlamento önemli bir başarı elde etti.
 |
| Kraliyet Ordusunun sadık ve yetenekli komutanı Prens Rupert. |
Kral Ordusu geri çekilirken, parlamento ordularının başkomutanı Lord Devereux, kendi askeriyle ve Gloucester'a destek amacıyla gelen kuvvetin bir bölümüyle kralın ordusuyla karşılamak üzere takip etti. Prens Rupert, ordusunun bir bölümünü daha hızlı hareket ettirmiş ve önden yollamıştı. İki taraf, 20 Eylül 1643 Tarihinde Newbury'de karşı karşıya geldi. Her iki tarafında 14000-14000 kadar kuvveti vardı. Lord Devereux süvari birlikleriyle hızla kralın bulunduğu orta tarafa sert bir saldırı düzenledi. Tüfekli süvarilerden birçoğu krala ateş edebilecek mesafeye bile geldiler.
Burada bir hususu belirtmek gerek; Savaş başlamadan önce parlamentoda ki kralcı parlamenterlerin tamamı şehirden ayrılmış ve kralın ordusuna katılmıştı. Geri kalanlarda ise bir bölünme vardı. Bir kısım parlamenter, kralın savaş sırasında cephe de veya suikast yoluyla öldürülmesi gerektiğini savunuyordu. Diğer bir kısım ise kralın öldürülmesine kesinlikle karşı çıkıyor ve yargılanmasını istiyordu. Diğer kesimlerde de görüş ayrılığı olmasına rağmen, burjuvazinin ve kilisenin bir kısmı, halkın ve askerin çoğunluğu için kral hala kraldı. Bu belirsizlik ve her dengenin her an değişebildiği bir ortamda parlamento, vergi ve asker toplamakta sıkıntıya girmemek adına kralın öldürülmesi ve hatta yargılanmasını bile halk ve asker tabanı karşısında dillendirmedi. Parlamentaristlerin propagandası savaşın ilk ve ikinci döneminin ilk evresinde daha çok kralın çevresine ve politikalarına karşı oldu. 3. dönem ve kralın yargılanışı sırasında bile kralın idamı konusunda ciddi bölünmeler vardı. Bu bölümlere ileride değinilecektir.
Birinci Newbury Savaşı kraliyet ordusunun toparlanıp karşı saldırıya geçmesi ile berabere sonuçlanmıştı. İki tarafta 1300-1300 kişilik bir kuvvetini kaybetmişti ama bu parlamento için taktiksel bir zaferdi. Kral, Londra'ya yapacağı her hareket için böyle bir direniş görmüş oldu. Lord Devereux, Londra'da kahraman olarak karşılandı.
11 Ekim 1643'te Winceby Muharebesinde parlamento kuvvetleri kesin bir zafer kazandı ve Lincoln bölgesini kontrol etmeye başladı.
1643-1644 kışı cephe de sakin geçti. Yine karşılıklı küçük çatışmalar ve vur-kaç taktikleri karşılıklı devam etti. Fakat her iki tarafta savaşın uzamasından ve karşılıklı kazanamama durumundan kurtulmak istiyordu.
Kral, yüzünü kontrolü tamamen kaybettiği İrlanda'ya döndü. İrlanda'da isyancılar ülkenin büyük bölümünü kontrol ediyordu. Kral, isyan yönetimiyle bir antlaşma yaptı. İrlanda, kralına asker verecek bunun karşılığında kral isyan yönetimini tanıyacak ve zaferden sonra İrlanda'ya daha az vergi, daha çok özgürlük, dini güvence ve dil güvencesi verecekti.
Parlamento ise İskoçlarla Solemn League & Covenant/Kutsal Sözleşme ve Ahit antlaşmasını yaptı (25 Eylül 1643). Bu antlaşmaya göre İskoçlar 21000 kişilik bir orduyu Parlamentaristlere verecek, Kral Charles'la hiçbir şekilde anlaşmayacaktı. Buna karşılık parlamento İskoçya'ya dini güvence ve vergi ayrıcalığı veriyordu.
 |
| Solemn League & Covenant |
Her iki tarafta savaşın çaresizliği ile tutamayacağı sözler vermişti. Nitekim parlamento verdiği sözleri tutmayacak, 1650 yılında Oliver Cromwell yönetimindeki bir ordu İskoçya'ya yürüyecekti.
1644 yılının Ocak ayında İskoç ordusu sınırı geçti ve parlamento kuvvetleriyle birleşti. Newcastle Markizi bu geçişleri önlemeye çalıştı fakat başarılı olamadı ayrıca Lord Fairfax bir kraliyet süvari birliğini yenmişti. Parlamento kuvvetleri Mayıs başında kraliyetin önemli bir merkezi olan York şehrini kuşatmaya başladı. Newcastle Markizi derhal şehri kuşatmaya hazırladı ve krala haber verdi. Haber Oxford'ta ki kral karargahında bomba etkisi oluşturdu. Prens Rupert derhal ordusunu hazırlayarak York'a yardıma gitti. Bolton'a saldırdı ve parlamento kuvvetlerini ağır bir yenilgiye uğrattı daha sonra Lord Goring'in kuvvetleri ile birleşerek Liverpool'a yürüdü ve bu kenti de ele geçirdi.
Bu arada Kral Oxford'dan ayrılıp Worcester'a gitmişti. Tecrübesiz kurmay heyeti sebebiyle Prens Rupert'e karışık haberler yollamıştı. Sonunda Prens hızla York kentine doğru yürüdü. Parlamento birliklerinin taktik hatalarından yararlanan Prens şehri kuşatmadan kurtardı.
Parlamento komutanları biraz güneye çekilerek köprü başlarını tutma fikrindeydi. Böylece Kraliyet ordusunun güneye geçişini durduracaklardı.
Fakat kralın ordusunda ise sıkıntılar büyüktü. Prens Rupert ile Newcastle Markizi arasında çatışma vardı. Kralın ordusu tüm savaşta olduğu gibi finansal sıkıntı çekiyordu. Ordu maaşları ödenemeyince disiplinsiz yağmalar başlıyordu. Prens Rupert ordunun dağılmasından endişe ederek Marston Moor'a doğru ilerlemeye başladı. Parlamento birlikleri öncü ve artçı kuvvetleriyle birlikte Marston Moor'da, kraliyet kuvvetleriyle karşı karşıya geldi.
Parlamento birliklerinin sol kanadında Oliver Cromwell'ın komutasındaki birlik, merkezde tüm ordunun başkomutanı olan Leven Earl'ü ve sağ kanatta ise Lord Fairfax vardı.
Kraliyet birliklerinin sol kanadında Lord Goring, merkezde Lord Eythin, sağ tarafta Lord Byron vardı. Prens Rupert merkezde ve gerideydi.
Kraliyet ordusunun 6000 atlı, 11000 piyade, 15 parça topu vardı. Parlamento ordusunun ise 1000 elit süvari, 7000 atlı, 15000 piyade 45 parça topu vardı.
Aşırı sağanak Prens Rupert'i baskın fikrinden vazgeçirdi. Bunun yerine karşılıklı saldırı planına geçildi. York askerlerinin hepsi daha mevzilenmemişti. Parlamento birlikleri ise hazırdı. Kraliyet kuvvetlerinin yemek vakti düzeni çok disiplinsizdi. Nöbetçiler eksikti ve organizasyon iyi işlemiyordu. Bunu gören Parlamento ordusu, kraliyet ordusunun yemek vakti sırasında bir baskın harekatı düzenledi. Kral ordusunun sağ, sol ve merkez kanatları bir an için çöktü, Prens Rupert dahi geri çekildi fakat hızla toplanan kraliyet ordusu düzenli çekildikten sonra sert bir karşı saldırı düzenledi. Parlamento ordusunun merkez ve sağ kanadı çekilse de, Oliver Cromwell ilk mevzisine dönmüş ve yeniden saldırmıştı. Kraliyet birliklerinin sağ kanadı, Cromwell karşısında tutunamadı ve dağıldı. Diğer birliklerinde toparlanması ile kraliyet ordusu hızla kuşatıldı ve muharebeden geri kalanlar ya esir edildi yada öldürüldü.
Parlamento ordusu 300 kadar kayıp verirken, kraliyet ordusunun kaybı 4000'den fazla ölü, 1500'den fazla esir, 1000 kadar kaçak, 8000 ağır yaralıydı.
Savaştan sonra Prens Rupert kalan birlikleriyle, kralın yanına gitmeye karar verir, Newcastle Markizi William Cavendish, neredeyse bütün servetini kaybetti. Ailesi ve mahiyetindekilerle Hamburg'a sürgüne gitti.
 |
| Newcastle Markizi William Cavendish |
Parlamento tarafı için ise muharebe büyük bir başarıydı. Cromwell kendisini bir kez daha ispat etmişti ve politik durumu daha da güçlenmişti. Parlamento ordusu York şehrini aldı, hemen hemen tüm kuzey İngiltere parlamentonun eline geçti fakat bu başarıların devamı gelmedi.
2 Eylül 1644 Lostwithiel Muharebesi'nde, Kral Charles'ın komutasındaki Kraliyet Ordusu Lord Devereux'un ordusunu yendi.
27 Ekim 1644 yılında İkinci Newbury Muharebesi de beraberlik ile sonuçlanmıştı. Kraliyet Ordusu, Marston Moor yenilgisinden sonra hızla toplanıyordu.
 |
| Oliver Cromwell, Marston Moor Muharebesinde |
Yeni Model Ordu, 14 Haziran 1645 Naseby Muharebesinde ve 10 Temmuz 1645 Langport Muharebesinde, kesin zaferler kazandı.
 |
| Naseby Muharebesinde Oliver Cromwell |
Kraliyet ordusu neredeyse dağılmıştı, merkezler birbirinden kopuktu, Kralın askeri heyetinde fikir ayrılıkları vardı, mali kriz büyük boyutlardaydı, İrlandalılar hoşnutsuzluk çıkarıyordu. Wallingford ve Harlech Kaleleri de düştü. Kral bir dizi destek toplama gezisi yaptıktan sonra Kasım 1645 yılında karargahı Oxford'a ulaştı.
1645-1646 kışı da Yeni Model Ordu'nun, kraliyet yanlılarını küçük çatışmalarda yenmesiyle geçti. Haziran 1646 yılında ise parlamento ordusu, Oxford'u kuşattı.
Karşılıklı yazışmalar sırasında Kral Charles, kraliyet yanlılarının ileri gelenlerinin tavsiyesiyle ve parlamentoya teslim olmamak adına şehirden gizlice çıktı ve İskoçya'ya gitti.
 |
| Kral Charles-I ve oğlu Prens James (ileride Kral James II-VII) İskoçya'da. |
17 Mayıs 1646 Tarihinde Kralın karargahı Oxford, Parlamento Birliklerine teslim oldu.
Böylece savaşın ilk ve en şiddetli dönemi bitmiş oldu.
(Bkz: 1642-1651 İngiliz İç Savaşı: Savaşın İkinci Dönemi 1648-1649)
Çeviri ve Hazırlayan: Lord Murrays
Kaynakça:
http://www.englishcivilwar.org/
http://www.nybooks.com/articles/1992/06/11/the-revolution-over-the-revolution/
https://openlibrary.org/books/OL3565111M/Warrior_race
https://openlibrary.org/books/OL7482871M/Going_to_the_Wars
https://openlibrary.org/books/OL1275422M/Charles_I_the_personal_monarch
https://archive.org/stream/memorialsofcivil01belluoft#page/228/mode/2up
https://books.google.co.uk/books?id=C9o_AAAAcAAJ&pg=PA32#v=onepage&q&f=false
https://archive.org/stream/memorialsofgreat01caryuoft#page/10/mode/2up
https://books.google.co.uk/books?id=lF1PAAAAcAAJ&pg=PA203#v=onepage&q&f=false
http://bcw-project.org/church-and-state/sects-and-factions/episcopalians
https://archive.org/stream/historyrebellio05clargoog
https://archive.org/stream/historyrebellio09clargoog
https://archive.org/stream/historyrebellio02clargoog#page/n6/mode/2up
https://archive.org/stream/historyrebellio07clargoog
3 bölümü beklemekteyim. Daha 2. İç Savaş var çünkü
YanıtlaSilBuyrun http://britanyabilgi.blogspot.com.tr/2016/09/1642-1651-ingiliz-ic-savas-bolum-3.html
Sil