"Modern demokrasinin doğduğu yer" olarak bilinen Birleşik Krallık'ta, parlamentonun alt kanadı olan Avam Kamarası için 1802'den beri seçimler yapılıyor. Birleşik Krallık'ın yazılı bir anayasası olmadığı gibi seçim sistemi de biraz karmaşık.
Birleşik Krallık'ta parlamento, Avam Kamarası ve Lordlar Kamarası'ndan oluşuyor. Avam Kamarası üyeleri normalde 5 yılda bir yapılan seçimlerle belirleniyor. Seçim sistemi, dar bölge ve çoğunluk esasına dayanıyor. 650 seçim bölgesinde en fazla oy alan aday, bölgesinin milletvekili olarak parlamentoya giriyor.
Sandalyelerin yarısından bir fazlasına, yani 326'sına sahip olan parti tek başına iktidar oluyor. Eğer hiçbir parti bu sayıya ulaşamazsa en çok oy alan partinin azınlık hükümeti veya koalisyon gündeme geliyor. Britanya, II. Dünya Savaşı'ndan sonra sadece 2010-2015 döneminde koalisyon hükümetiyle yönetildi.
1952'de tahta çıkan Kraliçe Elizabeth-II bugüne dek hiçbir seçimde oy kullanmadı. Ama bu oy kullanamayacağı anlamına gelmiyor.
Seçim Yasasına göre Majestelerinin oy kullanmasının önünde herhangi bir engel yok. Böyle bir engel, herkese seçme ve seçilme hakkı veren Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne aykırı olurdu. Kraliçe'nin oy kullanmamasının nedeni ise "siyasetin üstünde ve tarafsız" olmayı tercih etmesi.
Tarihçi Sarah Gristwood'a göre, Birinci Dünya Savaşı'nın ardından Kraliçe İkinci Elizabeth'in mensubu olduğu Windsor Hanedanı bu anlayışı benimsedi ve aynı gelenek hala sürüyor.
Birleşik Krallık Parlamentosu'nun genel görüşüne ve geleneklerine göre de Kraliçe'nin oy kullanması uygun değil.
Kısacası Kraliçe yasal olarak oy kullanma hakkını sahip olsa da, bunun gerçekleşme ihtimali çok ama çok düşük.
Seçmenler, oy pusulasında tercih yaparken bir mühür kullanmıyor. Bunun yerine X işareti yada sandık görevlilerin anlayabileceği bir işaret ile de oy kullanabiliyor.
Eğer bir seçim bölgesindeki iki aday aynı sayıda oy alırsa, ilk yapılan oyları tekrar saymak oluyor. Bu da sonucu değiştirmezse kazanan aday yazı-tura, şapkadan isim çekme veya kısa-uzun çöp çekme gibi yöntemlerle belirleniyor. Hangi yöntemin uygulanacağına ise bölgenin seçim kurulu başkanı karar veriyor.
Birleşik Krallık'ta seçimlerin hangi gün yapılacağını belirleyen yasal bir düzenleme yok. Ancak ülkede seçimler 1931'den beri aralıksız olarak Perşembe günleri yapılıyor.
Bunun nedeniyle ilgili bir teoriye göre, o dönem insanlara maaşları Cuma günleri ödendiği için seçimi Perşembe günü yapmak seçmenlerin sarhoş olma ihtimalini azaltıyordu. Kimi rivayetlere göre ise köylerde pazarların Perşembe günü kurulması ve Pazar günü kilise ayinlerinin bölünmemesi de bu kararda etkili olan gerekçelerdi.
Oy kullanma sürecine zarar vermediği sürece Britanya'da insanların evcil hayvanlarıyla oy kullanmalarına izin veriliyor.
Birleşik Krallık'ta yalnızca kamu binalarında değil, oy kullanmaya uygun diğer yerlerde de sandık kurulabiliyor. Bunların içinde tiyatrolar, publar, spor kulüpleri, kiliseler ve camiler gibi dini binalar, müzeler ve hatta otomobiller yer alıyor. Taşıtlar seçimlerde doğal afet durumlarında ve bir kişinin hastalığı veya engelliliği nedeniyle sandığa erişmesinin mümkün olmaması durumunda kullanılıyor. 2015 yılında iki kuaför salonunda da sandık kurulmuştu.
Britanya'da alkollü içki tüketmiş ya da uyuşturucu kullanmış seçmenler de oy kullanma hakkına sahip. Tek kriter, seçmenlerin oy kullanabilecek durumda olmaları. Eğer seçim memuru bir kişinin oy verebilecek durumda olmadığından şüphelenirse, ona bazı sorular sorarak durumunu anlamaya çalışabiliyor.
Birleşik Krallık'ta 1918 yılında 30 yaş ve üzeri kadınlara seçme hakkı verildi. Kadınlar için oy kullanma yaşı 1930'da 21'e indirildi. 1969'da ise seçme yaşı hem kadınlar hem erkekler için 18 oldu.
Britanya'da 1929'dan bugüne dek 24 başbakanın 12'si göreve seçimle gelmeyen isimlerden oluşuyor. İkinci Dünya Savaşı'ndan bugüne kadar hep seçimi kazanan partinin lideri başbakan oldu. Ancak bu dönemde de sadece partisinin lideri seçilip başbakan olanlar da var. Başbakan Theresa May, selefi David Cameron'un Brexit referandumu sonrası istifası üzerine göreve gelmişti. İşçi Partili son başbakan Gordon Brown da benzer şekilde selefi Tony Blair'in istifası sonrası bu görevi üstlenmiş, 2010'da yaplan genel seçimi kaybetmişti.
Çeviri ve Hazırlayan: Lord Murrays
Kaynakça:
http://www.bbc.com/news/uk-politics-39631768
http://www.parliament.uk/about/how/elections-and-voting/general/
http://www.parliament.uk/about/how/elections-and-voting/voting-systems/
http://www.ukpolitical.info/Partystate.htm
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder