Büyük Britanya ve Kuzey İrlanda Birleşik Krallığı Monarşisi. Birleşik Krallık siyasetinin en önemli kurumudur en önemlisidir. Ülkenin siyasi, idari, askeri birliğini oluşturan, tarihsel ve siyasal anlamdaki temel taşı kurum.
Taç, monark (Kral yada Kraliçe) ile temsil edilir. Monark ülkenin değişmez devlet lideridir. Yasamanın ayrılmaz parçası, yargının önderi, Kraliyet Silahlı Kuvvetlerinin Başkomutanı, Church of England / İngiltere kilisesinin, Defender of Faith / İnancın Savunucusu sıfatıyla yöneticisidir.
Günümüzde, Taç'ın Monarkı, Kraliçe Elizabeth-II'dir.
(Bkz: Birleşik Krallık Kraliçesi Elizabeth-II)
Taç, Birleşik Krallık devletinin tüm organlarını temsil etmektedir. Herşey, Taç'tan alınan meşruiyetle ve Taç adına yapılmakta, vergi dairelerinden, mahkemelere, güvenlik kuvveti işlemlerinden kabineye kadar her iş Taç adına yapılmaktadır.
Fakat, fiili olarak tüm bu işlevler monarkın doğrudan kontrolünden tarihsel bir süreç içerisinde çıkmıştır. Bu süre, Magna Carta'dan, Haklar Bildirgesine, Birlik Antlaşmasından günümüze kadar geçen çok uzun bir süreçtir. Taç’ın ve onu temsil eden monarkın yetkisi günümüzde tamamen simgeseldir.
'Britanya Monarkı, hüküm sürer fakat yönetmez' sözü, Taç'ın konumunu net şekilde ortaya koyar.
Monarkın, bu organizasyon içerisinde görevleri bulunmaktadır.
Monarkın görevleri yasama, yürütme ve yargı başlıkları altında toplanır. Yasamaya ilişkin görevlerinin en başında parlamentoyu toplantıya çağırmak ve parlamento açılışını gerçekleştirmek gelir. Monark, parlamentonun açılış törenine gelerek açılış konuşmasını yapar. Bu konuşmayı kendisi değil, mevcut hükümet yazar. Parlamento ile ilgili diğer bir görevin, parlamentonun dağıtılması veya dağıtılma kararını onaylama işlemidir.
 |
| Parlamento Açılış Töreni ve Kraliçe Elizabeth'in Açılış Konuşması. |
Fakat monark tüm bu işlemleri başbakanın ve kabinenin önerisi ile yapmaktadır. Monark doğrudan karar vermez veya kararları reddetmez. Kendisine getirilen bir kısıtlama olmamasına rağmen kararları sadece uygulamakla yükümlüdür. Tüm yasaları onaylar.
Monarkın parlamentoda ki rolü, 'Kraliçe (yada Kral) Parlamento da” mottosu ile belirtilmektedir ve bu terim hiçbir fiili yetkisi olmamakla birlikte, Taç'ın yasama üzerindeki birliğin temsili olarak gösterir.
Monarkın yürütme alanındaki görevlerinden ilki, Başbakanı seçmek ve atamaktır. Bu da diğer yetkileri gibi yasa ile belirlenmemiş yada monarka kısıtlama getirmemiş olsa da keyfi duruma yer vermez. Seçimleri kazanan ve hükümet kurmaya hak kazanan partinin başkanı, başbakan olarak atanır. Yine başbakanların istifası, monarka sunulur.
Monark tarafından, doğrudan atanan son başbakan; Kraliçe Elizabeth-II'nin, 19 Ekim 1963 Tarihinde atadığı, Lord Alec Douglas-Home'dur. Bu atamayı da doğrudan kendisi yapmışsa da, selefinden, parlamentodan ve ana muhalefetin de onayından sonra gerçekleştirmiştir.
Taç'ın Monarkı, başbakan dışında bakanları, yargıçları, başpiskopos ve üst düzey kilise görevlilerini atamaktadır. Bu atamalarında tamamı da, doğrudan değil onay süreci olarak gerçekleştirilmektedir.
Soyluluk veya Sir/Lady ünvanları ise belli kriterleri yerine getiren herkese monarkın, onayı ile gerçekleşir.
Atamaları yapmak dışında da anayasal çerçeve de monarkın, yürütmeye ilişkin bazı hakları vardır ki bu haklar zaman zaman kullanılır. Bu haklar, veto, değiştirme, danışma, yardım ve uyarı haklarıdır. Devletin lideri olarak, alınan kararları gözden geçirebilir, Özel Konseyi aracılığı yada doğrudan kendisi değişiklikler yapabilir veya veto edebilir. Fakat veto hakkı, Kraliçe Anne'den beri, değişiklik hakkı ise Kral William-III'ten beri yapılmamıştır. Destek, danışma ve uyarı hakları ise resmi olarak değil fiili olarak önemli kararlarda kullanılmaktadır. Bunlar hükümetle uyumlu olduğundan simgesel unsurlardır.
Monarkın görüşleri kamuoyuna kendisi tarafından açıklanmaz, başkası tarafından açıklanamaz, monark ve ailesi politik her türlü tartışmadan kesin bir şekilde uzak durur. Monarkın ve ailesinin oy hakkı bulunmasına rağmen, oy kullanmazlar.
Eski çağlardan itibaren dünyada hüküm süren monarkların en önemli görevlerinden birisi de adaleti sağlamaktı. Aynı süreç Britanya'da da işledi. Günümüzde Birleşik Krallık'ta bu görev tarihsel sürecin bir sonu olarak, monarkların doğrudan kurduğu mahkemelerden, bağımsız mahkemelere devredilmiştir. Mahkemeler Taç ve ülke adına, Anglo-Sakson Hukukuna göre yargılama yapar.
Taç'ın diğer görevleri arasında, Silahlı Kuvvetlerin Başkomutanlığı görevini yürütmesi vardır. Birleşik Krallık Silahlı Kuvvetlerinin resmi adı, Her Majesty's Armed Forces / Majestelerinin Silahlı Kuvvetleri'dir. Monark, ordunun lideridir, Taç'ın temsil ettiği değerler ordu içerisinde çok önemli bir yer tutar. Fakat diğer görevlerinde olduğu gibi savunma ve silahlı kuvvetler ile ilgili kararlar ve politikalar monark tarafından değil, parlamento ve Savunma Bakanlığı tarafından yürütülür.
 |
| Silahlı Kuvvetlerin resmi amblemi. Kara, Hava ve Deniz Kuvvetlerinin simgelerinin üstünde Taç simgesi yer alır. Kraliyet mühründen, en basit kamu kurumlarının simgelerinde Taç yer alır. |
Taç, Commonwealth ülkeler, açısından da önemi büyüktür. Burada Taç farklı şekillerde temsil edilir. Günümüzde ki monark, Kraliçe Elizabeth-II, Birleşik Krallık dışında 15 ülkenin daha devlet lideridir. Bu ülkelerin hepsi bağımsız ülkelerdir ve Taç, burada o ülkelerin liderliği görevini yürütür.
Taç, Birleşik Krallık'a Britanya Denizaşırı Topraklarında, Birleşik Krallık Taç'ı olarak hükümdarlık yapar. Taç Toprakları ise biraz daha farklı olup ayrı ayrı ele alınır.
(Bkz: Birleşik Krallık Siyasi Yapılanması)
(Bkz: Britanya Denizaşırı Toprakları)
(Bkz: Taç Toprakları)
Derleyen ve Yazar: Lord Murrays
Kaynakça:
http://www.parliament.uk/about/
https://www.gov.uk/
https://www.royal.uk/
http://www.legislation.gov.uk/ukpga
https://global.britannica.com/topic/Parliament
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder